Οι Αποκριάτικοι Φανοί αποτελούν σημαντικό χρονικό σταθμό για την πόλη της Κοζάνης. Αναβιώνουν έθιμα μοναδικά, τα οποία έχουν την καταγωγή τους από τα αρχαία χρόνια, τις διονυσιακές εορτές και διοργανώνονται μέχρι και σήμερα. Ανάβουν στις γειτονιές της πόλης, από τις οποίες παίρνουν και το όνομά τους: Αριστοτέλης, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Αθανάσιος, Αλώνια, Γιτιά, Λάκκους τ’ Μάγγαν’, Μπουντανάθκα, Κασμιρτζήδις, Κεραμαριό, Παύλος Μελάς, Σκ’ρκα, Πηγάδ’ της Κιραμαριό .
Το τραγούδι που ξεκινάνε είναι το «Ιβγάτι αγόρια στο χορό»:
« Ιβγάτι αγόρια μ’ στου χουρό
κουράσια στου σιργιάνι
να ιδείτε κι να μάθητι
πως πιάνιτι η αγάπη
απού τα μάτια πιάνιτι
στα χείλι κατιβαίνει
κι απού τα χείλι στην καρδιά
ριζώνει κι δεν βγαίνει.»
Ο συναγωνισμός ανάμεσα στις γειτονιές για την καλύτερη παρουσίαση του Φανού, τα καλύτερα και πιο πρωτότυπα τραγούδια, ήταν συνηθισμένος σε παλαιότερες εποχές. Ιδιαίτερη βαρύτητα απέδιδαν στους τραγουδιστάδες, οι οποίοι έχαιραν εκτίμησης στην μικρή κοινωνία.
Η φωτιά ανάβει επάνω σε βωμό, μια σταθερή εστία ειδικά κατασκευασμένη για να τη δεχθεί, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο την δυνατότητα στους παρευρισκόμενους να γλεντούν απρόσκοπτα, απαλλαγμένοι από ανησυχία και τυχόν προβλήματα. Έτσι, όλη η πόλη «φλέγεται» στον ρυθμό της Αποκριάς. Όσοι συμμετέχουν, γλεντούν και χαλαρώνουν, χορεύοντας σε κύκλο γύρω από την φωτιά, καθώς προσφέρονται δωρεάν άφθονο κρασί και μεζέδες. Κεφαλή του χορού αποτελεί ο τραγουδιστής, ο οποίος τραγουδάει τα παραδοσιακά τραγούδια στίχο στίχο και οι παρευρισκόμενοι επαναλαμβάνουν τα λόγια με ρυθμό υπό το χτύπημα των χεριών τους.
Μην διστάσετε να πιαστείτε χέρι χέρι στον κύκλο που σχηματίζεται αυθόρμητα γύρω από τη φωτιά και να επαναλαμβάνετε τα λόγια του αρχιτραγουδιστή. Τα υπόλοιπα θα’ρθουν μόνα τους.
Οι Αποκριάτικοι Φανοί Κοζάνης στηρίζονται στην αυθόρμητη συμμετοχή των κατοίκων της, οι οποίοι τον ετοιμάζουν και πρωτοστατούν στο γλέντι με τα παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια ή τα λεγόμενα «ξινέτροπα ή τα σκωπτικά».
Βρείτε εδώ όλους τους Φανούς.
Η κοζανίτικη Αποκριά δεν είχε ποτέ σχέση με το αστικό καρναβάλι. Σηματοδοτεί το τέλος της τυροφαγίας καθώς την επομένη ξεκινά η Σαρακοστή» εξηγεί η Ματίνα. «Παλιά κερνιόνταν μπακλαβά (τον βασιλιά των κερασμάτων!), συγχωριόνταν, φιλούσαν τα χέρια και έβγαιναν στο φανό. Πριν βγουν όμως, έφτιαχναν ένα παιχνίδι: κρεμούσαν στον πλάστη ένα νήμα και στην άκρη του ένα (προς αποφυγήν παρεξηγήσεων – βρασμένο και καθαρισμένο!) αβγό. Το κινούσαν με ταλάντωση στο στόμα κάθε παίχτη, ο οποίος προσπαθούσε να το χάψει.
