Η πόλη της Κοζάνης είναι η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, καθώς και της ομώνυμης περιφερειακής ενότητας. Είναι χτισμένη ανάμεσα στις οροσειρές του Βερμίου, του Μπούρινου και των Πιερίων, 15 χλμ βορειοδυτικά της λίμνης του Πολυφύτου, σε υψόμετρο 720 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Απέχει 120 χλμ από τη Θεσσαλονίκη και 470 χλμ από την Αθήνα. Έχει 41.066 κατοίκους, ενώ ο νέος διευρυμένος Καλλικρατικός Δήμος έχει 75.388 κατοίκους (απογραφή 2011).
Στην πόλη στεγάζονται τμήματα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΤΕΙ) της ίδιας περιφέρειας. Επίσης είναι η έδρα της Αστυνομικής Διεύθυνσης, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και του Εφετείου της Δυτικής Μακεδονίας, του1ου Σώματος Στρατού της Ελλάδας και της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η πόλη και η περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας γενικότερα, είναι γνωστή για την συνεισφορά της στην ηλεκτρική ενέργεια της χώρας, και ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δουλεύει στα ατμοηλεκτρικά εργοστάσια της Δ.Ε.Η., που παράγουν ηλεκτρισμό με πρώτη ύλη το λιγνίτη. Άλλα προϊόντα της περιοχής είναι τα μάρμαρα, ο κρόκος, φρούτα, κρασιά και διάφορα εξειδικευμένα βιοτεχνικά είδη. Η περιοχή της Κοζάνης είναι η μοναδική κροκοκαλλιεργούμενη περιοχή της χώρας μας σε μερικά χωριά της οποίας (Κρόκος, Καρυδίτσα, Αγία Παρασκευή, Ανω Κώμη, Κάτω Κώμη, Λευκοπηγή, Πετρανά κ.λπ.) γίνεται από πάρα πολλά χρόνια συστηματική καλλιέργεια του φυτού. Κάθε Σεπτέμβριο στην περιοχή Κοίλα, Κοζάνης, στο Εκθεσιακό Κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας, γίνεται η εμπορική έκθεση, όπου συμμετέχουν με τοπικά προϊόντα έμποροι από την Ελλάδα αλλά και από άλλα κράτη των Βαλκανίων.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ 
Η Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στην Ελλάδα μετά από αυτή της Αθήνας,και διαθέτει 153.000 τόμους, περισσότερα από 380 χειρόγραφα, 315 κώδικες και πολλές σπάνιες εκδόσεις, μεταξύ των οποίων και ένα από τα 17 σωζόμενα πρωτότυπα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου. Για το λόγο αυτό η Κοζάνη είχε ενταχθεί στο Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων με αντικείμενο προώθησης το Βιβλίο και την Ανάγνωση. Έτσι συστήθηκε το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης και καθιερώθηκε η Κοζάνη ως πόλη του Βιβλίου. Το Ινστιτούτο έπαψε να υφίσταται μετά την εφαρμογή του νόμου Καλλικράτη.
Το Ιστορικό-Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και στεγάζεται σε κτήριο μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κοζάνης στεγάζεται σε αρχοντικό της πόλης. Το Μουσείο Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας. Τα Αρχοντικά του Γρ. Βούρκα και Γ. Λασσάνη από τα λίγα εναπομείναντα στην πόλη. Στο τελευταίο λειτουργεί η Δημοτική Χαρτοθήκη όπου μεταξύ των άλλων εκτίθεται και ένα από τα ελάχιστα πρωτότυπα της χάρτας του Ρήγα Φερραίου.
ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Σε όποια περιοχή του Νομού Κοζάνης και αν βρεθούν οι επισκέπτες, τα παραδοσιακά προϊόντα, που μπορούν να βρουν, ναδοκιμάσουν και να προμηθευτούν είναι πολλά και άκρως γευστικά. Στους ορεινούς όγκους του Ασκίου και του Βοΐου, στο Βέρμιο, στην πεδιάδα του Βελβεντού και σε χωριά, τα τοπικά προϊόντα έχουν κυρίαρχη θέση. Κρέατα, τυροκομικά, αλλαντικά, ζυμαρικά, όσπρια, πατάτες, κρασί, τσίπουρο, κρόκος, φρούτα, γλυκά, μαρμελάδες, μανιτάρια, κάστανα, φουντούκια και καρύδια, έλκουν τους εκδρομείς, που ανακαλύπτουν, ότι ολόκληρος ο Νομός Κοζάνης κρύβει πολλά γευστικά μυστικά.
Η τυροκομία είναι παραδοσιακή δραστηριότητα στο Νομό Κοζάνης και κύρια προϊόντα είναι το μανούρι Βλάστης και το τουλουμοτύρι. Πολλά και διαφορετικά, όμως, είναι τα τοπικά εδέσματα, που μπορεί να δοκιμάσει ο επισκέπτης στην Κοζάνη. Τα γιαπράκια της περιοχής χαρακτηρίζουν το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, αλλά μπορείτε να τα ζητήσετε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Είναι ντολμάδες από χοιρινό χονδροκομμένο κιμά, με ρύζι, πολλά καρυκεύματα, τυλιγμένοι σε λάχανο τουρσί. Μαγειρεύονται σε σιγανή φωτιά σε πήλινα τσουκάλια και είναι μία από τις πιο γνωστές Κοζανίτικες συνταγές. Στις αμέτρητες παραδοσιακές ταβέρνες της Κοζάνης θα απολαύσετε ντόπιες σπιτικές συνταγές, με πρώτη και κύρια την περίφημη Στριφτή Κοζανίτικη πίτα σε ποικιλία γεύσεων. Πίτες με γέμιση κρεμμυδιού, μελιτζάνας, πράσου, τσουκνίδας και άλλων λαχανικών, ανακατεύονται με ψιλοκομμένα κομματάκια κρέατος.
Η Κοζάνης, όμως, φημίζεται και για τα γλυκά της. Η μεγάλη παραγωγή σε μήλα και ροδάκινα στο Βελβεντό, έχει οδηγήσει στηδημιουργία σύγχρονων Αγροτικών Συνεταιρισμών, που ασχολούνται με την επεξεργασία και προώθηση μαρμελάδων και γλυκών μοναδικής νοστιμιάς.Ιδιαίτερα φημισμένα είναι τα κρασιά της Σιάτιστας, του Βελβεντού, αλλά και ολόκληρης της περιοχής. Βάση παραγωγής των εξαιρετικών κρασιών αποτελεί η περίφημη ποικιλία «ξινόμαυρο» σε συνδυασμό με μοσχάτο και άλλες τοπικές ποικιλίες. Ξακουστό είναι σήμερα το λιαστό κρασί της Σιάτιστας και τα βρασμένα γλυκά κόκκινα κρασιά. Στις πετρώδεις πλαγιές των βουνών της Κοζάνης, καλλιεργούνται τα αμπέλια, απ’ όπου παράγεται το ονομαστό λιαστό κρασί, που προέρχεται από αφυδάτωση των σταφυλιών, τα οποία λιάζονται επί δύο μήνες. Μία ακόμη παραδοσιακή δραστηριότητα των κατοίκων του Νομού Κοζάνης είναι η γουνοποιία. Ήδη από το τέλος του 16ου αιώνα Σιατιστινοί έμποροι ανέπτυξαν σχέσεις με εμπόρους από την Κεντρική Ευρώπη και έφεραν σημαντική άνθηση και οικονομική, πολιτιστική και πνευματική πρόοδο στην πόλη. Για αιώνες η γουνοποιία αποτέλεσε για τους κατοίκους της Σιάτιστας μια πολύ προσοδοφόρο απασχόληση, ωστόσο τα τελευταία χρόνια η παραγωγή γούνας αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα.
ΑΠΟΚΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ
Οι αποκριές στην Κοζάνη έχουν μια ιδιαιτερότητα που τις κάνει να ξεχωρίζουν. Οι εκδηλώσεις ξεκινούν με χορούς και τραγούδια την “Τσικνοπέμπτη”, 12 μέρες πριν από τη Μεγάλη Αποκριά. Την τελευταία εβδομάδα γίνεται ένα πραγματικό ξεφάντωμα από μεταμφιεσμένους και μη, που χορεύουν, “ρίχνονται”, στο ρυθμό του τοπικού χορού “έντεκα”. Τη Μεγάλη Αποκριά γίνεται παρέλαση αρμάτων. Εκεί φαίνεται το Κοζανίτικο χιούμορ, η καυστική σατυρική διάθεση και η πνευματώδης κριτική για κάθε επίκαιρο θέμα.
Το βράδυ της Αποκριάς, μετά την απογευματινή παρέλαση αρμάτων, ανάβουν σε κάθε γειτονιά οι “φανοί“. Γύρω από τη φωτιά συνεχίζεται ολονύχτιο γλέντι με Κοζανίτικα σκωπτικά και παραδοσιακά τραγούδια της Αποκριάς. Μαζί με τους μεζέδες και τα παραδοσιακά Κοζανίτικα “κιχιά” προσφέρεται και άφθονο κρασί “κοκκινέλι”, τοπικής παραγωγής.
Εκτός από την αποκριά, άλλες εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην πόλη, είναι τα Λασσάνεια (προς τιμή του αγωνιστή της Επανάστασης του 1821 Γ. Λασσάνη), στο τέλος του καλοκαιριού. Αποτελούνται από θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, αθλητικούς αγώνες κ.ά. Η ετήσια εμποροπανήγυρη “Νιάημερος” γίνεται την πρώτη Τρίτη του Οκτώβρη στην ομώνυμη περιοχή της πόλης.
